|
آرش معروف به كمانگير، از پهلوان هاي باستاني و اسطوره اي ايران است كه در تيراندازي بسيار زبردست و بي مانند بود. او پس از شكست ايرانيان از تورانيان براي تعيين مرز دو كشور تيري را از نقطه ي شكست، ساري يا آمل، پرتاب كرد. تير آرش پس از زمان درازي بر تنه ي درختي در مرو فرود آمد. مرز ايران اين گونه تعيين شد، اما پيكر آرش، كه همه ي نيروي خود را براي پرتاب آن تير گذاشته بود، پاره پاره شد و او جان خود را در راه ميهن از دست داد.
فداكاري آرش
منوچهر، پادشاه پيشدادي، در سال هاي پاياني فرمان روايي خود از افراسياب توراني شكست خورد و به مازندران پناهنده شد. سرانجام، هر دو به صلح گرايش پيدا كردند و منوچهر از افراسياب خواست كه به اندازه ي يك تير پرتاب از خاك ايران را به او بازگرداند. افراسياب درخواست او را پذيرفت و ايرانيان آرش را كه در تيراندازي چيره دست و پرآوازه بود، براي پرتاب آن تير سرنوشت ساز برگزيدند. آرش بر فراز كوهي برآمد و تير در كمان گذاشت و كمان را كشيد و تير پرتاب شد. اما خداوند به باد فرمان داد كه تير را از آن كوه بردارد و به آن سوي خراسان ببرد. سرانجام تير بر تنه ي درختي فرود آمد.
آن گونه كه بيروني در آثار الباقيه آورده است، فرشته اي به نام اسفندارمذ به منوچهر فرمان داد كه تير و كمان ويژه اي بسازد. سپس، آرش برهنه شد و تن خود را به مردم نشان داد و گفت:"ببينيد كه پيكر من هيچ گونه زخم و بيماري ندارد، اما پس از تيراندازي نابود خواهم شد." گويند كه اسفندارمذ تيروكمان را به آرش داد و گفت هر كه آن را بيفكند، به جاي بميرد و آرش با اين آگاهي تن به مرگ داد. او همه ي نيروي خود را در چله ي كمان گذاشت و با پرتاب تير، پيكرش پاره پاره شد.
تاريخ آرش
كهن ترين نوشته اي كه در آن از آرش سخن رفته است، كتاب اوستا(يشت هشتم، بند ششم) است. در اين كتاب از قهرماني به نام ارخشه با ويژگي هايي مانند تيزتير و تيزتيرترين ايرانيان، ياد شده است. در نوشته هاي پهلوي آگاهي چنداني از اين قهرمان به دست نمي آيد و تنها در رساله ي ماه فروردين روز خرداد، آمده است كه در روز خرداد(روز ششم) از ماه فروردين، منوچهر و ايرش شيباگ تير، سرزمين ايران را از افراسياب پس گرفتند. در نوشته هاي دوره ي اسلامي آگاهي بيش تري پيرامون آرش وجود دارد. از آن قهرمان نامدار در تاريخ طبري، تاريخ ابن اثير، آثار الباقيه ، شاهنامه، ويس و رامين، مجمع التواريخ، غرر السير، البدء و التاريخ و كتاب هاي ديگر، ياد شده است.
جايي كه آرش تير خود را از آن جا پرتاب كرد، در اوستا كوهي به نام ايريوخشئوثه است. در نوشته هاي اسلامي، تير از جايي در طبرستان، كوه رويان، قلعه ي آمل، كوه دماوند يا ساري پرتاب شده است. جايي كه آن تير فرود آمد، در اوستا كوهي به نام خونونت است كه شايد همان كوهي باشد كه در شاهنامه و كتاب ويس و رامين از آن با نام هماون يادشده و كوهي در شرق كوه هاي شمال خراسان است. نويسنده ي مجمع التواريخ آن را در جايي بين نيشابور و سرخس مي داند، در ويس و رامين و تاريخ طبرستان آن را جايي در مرو دانسته اند. فخرالدين اسعد گرگاني در ويس و رامين اين گونه آورده است:"از آن خوانند آرش را كمانگير كه از آمل به مرو انداخت يك تير".
منبع:
1. صاحب، غلامحسين. دايره المعارف فارسي(مقاله ي آرش ). انتشارات فرانكلين، 1345
2. دهخدا، علي اكبر. لغت نامه(واژه ي آرش). انتشارات دانشگاه تهران، 1377
3. تفظلي، احمد. آرش(از مقاله هاي دانشنامه ايران و اسلام، به كوشش احسان يارشاطر).
|
تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت: